Bezpieczni dziś, bezpieczni jutro – młodzież


Diagnoza społeczna zespołu prof. Czaplińskiego wskazuje na województwo lubuskie jako dotknięte wyjątkową w skali patologią, zarówno uzależnienia alkoholowego, jak i przemocy w rodzinie (oba te zjawiska często współistnieją). Alkoholizm nie jest przestępstwem, jednak powoduje zaniedbanie w sprawowanej opiece nad dziećmi oraz wykonywaniu władzy rodzicielskiej, często także łączą się ze złym zarządem majątkiem wspólnym małżonków, które ujmowalne są kodeksowo. Podobnie rzecz się ma z przemocą – muszą zaistnieć konkretne fakty, żeby można było ująć awantury i bijatyki jako naruszenia art. 207 KK. Członkowie takich rodzin trafiają do nas jednak zbyt rzadko i w sytuacji już dramatycznej. Niepokój szczególny budzą w nas pojawiające się coraz częściej w naszej poradni dzieci i młodzież szukające pomocy dla siebie lub rówieśników w sytuacji przemocy psychicznej i zaniedbania powodowanego alkoholizmem rodzica. W sytuacji braku przemocy fizycznej obserwowalnej (lub obserwowalnych jej bezpośrednich skutków) dzieci i młodzież, jeśli same nie zwrócą się o pomoc, nie mają szansy, by ktoś ich trudną sytuację zauważył. Prowadzona przez nas edukacja prawna i przeciwprzemocowa w szkołach sprawia, że dzieci i młodzież coraz częściej korzystają anonimowo z naszego poradnictwa i pomocy. Dzieci i młodzież korzystający z pomocy naszych specjalistów nie potrafią rozróżnić, na ile zachowanie ich rodziców podlega już penalizacji, a na ile są jedynie wykroczeniem przeciw normom współżycia społecznego. W Polsce w
rodzinach dotkniętych alkoholizmem wychowuje się 1,5 miliona dzieci. Dziecko czy młody człowiek dowie się, jak zachowania jego rodzica są ujmowane przez przepisy prawa, gdzie i jakiej może szukać dla siebie pomocy, ale także, jakie
mogą być dla niego skutki zarówno alkoholizmu rodzica, jak i spożywania dziecko czy młodego człowieka alkoholu teraz i w
przyszłości. Drugim ważkim problemem, nie tylko regionalnym jest coraz niższy wiek, w którym dzieci zaczynają spożywać alkohol, ryzykując zdrowiem i bezpieczeństwem. Kierownik Katedry i Kliniki Psychiatrycznej Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, prof. Marcin Wojnar twierdzi, że wiek inicjacji alkoholowej, czyli pierwszego z nim kontaktu, wynosi w Polsce 10-11 lat. Szczególnie niepokojąca jest sytuacja wśród dzieci w wieku gimnazjalnym – jedynie 8-10% spośród młodych ludzi w wieku 13-15 lat nie spożywa alkoholu. Kampanie społeczne wciąż są małoskuteczne, wciąż nigdy ich dość, bo zdrowie i życie naszych dzieci jest najważniejsze. Inicjacja alkoholowa we wczesnym wieku obarczona jest większym ryzykiem zachorowania na raka piersi oraz niepłodności u dziewczynek w dorosłym życiu, etanol przyczynia się do uszkodzenia neuronów, skutkującego upośledzeniem układu nerwowego i zwiększeniem ryzyka udaru mózgu. Wpływa także niekorzystnie na układ krwionośny, odgrywając znaczną rolę w rozwoju nadciśnienia tętniczego i chorób serca.
Nadużywanie alkoholu zwiększa ryzyko nowotworów złośliwych i sprawia, że częściej przejawiamy zachowania, mogące
skutkować zakażeniem wirusem HIV czy wirusowym zapaleniem wątroby. Wysokoprocentowe trunki osłabiają także naszą
odporność, zwiększając podatność organizmu na choroby zakaźne. Inną kwestią jest obniżenie bezpieczeństwa w czynnościach podejmowanych przez dzieci i młodzież, jeżeli spożyły alkohol.
Wyniki ogólnopolskich badań ankietowych ESPAD (Europejski Program Badań Ankietowych w Szkołach na Temat Używania
Alkoholu i Narkotyków), przeprowadzonych w III klasach gimnazjum i II klasach szkół średnich, pokazują, że alkohol jest
najbardziej rozpowszechnioną wśród młodzieży substancją psychoaktywną. Po alkohol sięga ponad 92% 15- i 16-latków
oraz 96% 17- i 18-latków. Najczęściej wybierany trunek przez młodzież to piwo. Do upicia się przyznała się niemal połowa
piętnastolatków i ponad 65% siedemnastolatków.
Miejski Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych w Mieście Zielona Góra na rok 2019 wskazuje
szacunkową liczbę mieszkańców uzależnionych od alkoholu w wysokości: ok. 2700 osób, zaś osób pijących szkodliwie – ok.
8-9 tys. osób. Przywołuje także badanie przeprowadzone przez Stowarzyszenie Producentów i Dziennikarzy Radiowych z
Poznania w 2014 r. w ramach realizacji ogólnopolskiej kampanii „Zachowaj Trzeźwy Umysł” Badaniem objęto uczniów klas
piątych szkół podstawowych i klas drugich szkół gimnazjalnych. Próba badawcza dla miasta Zielona Góra wyniosła 512
uczniów (273 dziewczynki i 239 chłopców) – szkoły podstawowe oraz 448 uczniów (200 dziewczynki i 248 chłopcy) – w
szkołach ponadpodstawowych. 85% chłopców i 91% dziewczynek z zielonogórskich szkół podstawowych wskazuje na duże
ryzyko, 2% dziewcząt i 6% chłopców wskazuje na małe ryzyko związane z nałogowym spożywaniem alkoholu, 8% chłopców
i 6% dziewcząt, tłumacząc się niewiedzą, nie zajęła jednoznacznego stanowiska. Spośród przebadanych uczniów z terenu
Zielonej Góry 60% chłopców i 66% dziewcząt jeszcze nigdy nie próbowało alkoholu. 36% chłopców i 36% dziewcząt nie
potrafi ocenić, czy ich rówieśnicy pili alkohol przynajmniej raz w życiu, czy też nie, a 17% chłopców i 21% dziewcząt stwierdza, że spośród ich rówieśników, co dziesiąty pił alkohol. Badani twierdzą, że wśród ich znajomych, którzy kiedykolwiek napili się jakiegokolwiek alkoholu można naleźć 17% chłopców i 15% dziewcząt. Badania ankietowe wykazały, że 7% chłopców i 19% dziewcząt swój pierwszy alkohol spożywało w wieku 11 lat lub młodszym, 19% chłopców i 29% dziewcząt w wieku 12-13 lat, a 15% chłopców i 14% dziewcząt w wieku 14 lat. Spośród przebadanych gimnazjalistów 25% chłopców i 20% dziewcząt jeszcze nigdy nie próbowało alkoholu.
Młodzi ludzie nie potrafią odmawiać, odczuwają presję, nie dostrzegają zagrożeń. Podlegają oddziaływaniu niewłaściwych wzorców w rodzinie. Na poziomie każdej przyczyny sprawiającej, że dzieci zaczynają spożywać alkohol, chcemy interweniować. Badania na temat poziomu przemocy w całym województwie lubuskim oraz liczba interwencji policyjnych i rozpoczętych procedur „Niebieskiej Karty”, statystyki dotyczące podejmowania prób samobójczych przez dzieci i młodzież wskazują istnienie poważnego problemu. W przypadku prób samobójczych młodzieży nasze województwo zajmuje dramatyczne pierwsze miejsce w kraju. Świadomość wśród rodziców, jakie zachowania są penalizowane jest nikła (badanie Wydział Pedagogiki, Psychologii i Socjologii UZ na gimnazjalistach w regionie). Przypadki zgłaszania przez osoby trzecie
zaobserwowanej wśród sąsiadów lub rodzinach kolegów i koleżanek dzieci zachowań karalnych jest nadal niewielkie i w
przypadku naszego Ośrodka Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem i Przemocą jest nikłe (kilka procent w skali
roku), a mogłoby zapobiec prawdziwym tragediom i śmierci dzieci i dorosłych. Brak wiedzy, umiejętności i poczucia wzajemnej troski uczniów, nauczycieli i rodziców przekłada się na podatność na zagrożenia bezpieczeństwa osobistego,
skłonność do nieodpowiedzialnych i patologicznych zachowań, niechęć do postaw obywatelskości i partycypacji,
bezradność i nieasertywność, a także bezradność i bezsilność zwłaszcza w relacjach kryzysowych i konfliktowych z rówieśnikami, a te skutkują sięganiem po używki, w tym alkohol.